Η ζωή του Παναγή Κουταλιανού

Συναρπαστικό Vintage Story: Η ζωή του Παναγή Κουταλιανού, του δυνατότερου ανθρώπου στον κόσμο που λύγιζε σίδερα, νικούσε τους παλαιστές του Σουλτάνου & δάμαζε άγρια θηρία! Η ανάγκη του λαού να θαυμάσει, οδηγεί το αληθινό δίπλα στο φανταστικό και ανακατεύει το θρύλο με την ιστορία. Ένα τέτοιο φαινόμενο με ασαφή όρια θρύλου-ιστορίας είναι ο Παναγής Κουταλιανός που η παράδοση στην Κύπρο τον θέλει απόγονο της οικογένειας Παλλήκαρου από το Ριζοκάρπασο. Η παράδοση διαδομένη σε ευρεία κλίμακα όχι μόνο στο χωριό αλλά και σε όλη την Καρπασία, σχετικά πρόσφατα (1896) και συνεπώς αρκετά αξιόπιστη, φέρει τον Παναγή ως φυσικό γιο του Γεώργιου «Παλληκαρουδιού» από το Ριζοκάρπασο. Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΚΟΥΤΑΛΙΑΝΟΥ(Η Κυπριακή παράδοση) Τουρκοκρατία (1845): Κλεισμένος ο «Γιωρκής» Παλλήκαρος σε φυλακή της Τουρκίας, (πιθανόν στην Κωνσταντινούπολη) για σοβαρό παράπτωμα που είχε διαπράξει άθελα του στην Κύπρο, επέτυχε να απελευθερωθεί μετά από επίδειξη των παλαιστικών του ικανοτήτων και της δύναμης του, νικώντας εύκολα τον πρωτοπαλαιστή του Σουλτάνου. Η πορεία της επιστροφής του στην Κύπρο όπου τον ανέμενε η οικογένεια του, ανακόπηκε για κάποιο χρονικό διάστημα στην Κούταλη, όπου γνώρισε σύμφωνα με την παράδοση μια ξενοδόχα ή κατά άλλους μια βοσκοπούλα. Εγκαταλείποντας τη Κούταλη να πάει στην Κύπρο, αγνοούσε ότι η κοπέλα αυτή είχε μείνει έγκυος τον δικό του γιο, τον Παναγή Κουταλιανό που γεννήθηκε το 1846. Το γεγονός αυτό θα γίνει ευρέως γνωστό στην Κύπρο μετά την περιοδεία που πραγματοποίησε το 1896 ο ίδιος ο Παναγής Κουταλιανός στο νησί. Κύπρος 1896: Σύμφωνα με τα λεγόμενα της εποχής τότε, ο Κουταλιανός δεν ήρθε στη μεγαλόνησο μόνο για λόγους επαγγελματικούς στα πλαίσια περιοδείας επιδείξεων , αλλά και για λόγους προσωπικούς και συγκεκριμένα για να γνωρίσει το φυσικό του πατέρα μετά από υπόδειξη της μητέρας του «Ζαχαρένιας». Εκτός λοιπόν από τους βασικούς σταθμούς στις πόλεις για επιδείξεις, πήρε το δρόμο και έφθασε στο Ριζοκάρπασο όπου, κατά μια εκδοχή, μπήκε στο χωριό και ζήτησε να του δείξουν ποιός είναι ο Γιωρκής «το παλληκαρούιν». Οι χωριανοί, του έδειξαν μακριά στον κάμπο τα χωράφια του Παλληκαρουδιού. Όταν έφθασε κοντά είπε στον γέρο γεωργό που βρήκε στον χώρο να του δείξει που είναι ο Γιωρκής. «Τι τον θέλεις» τον ρωτά. «Είναι πατέρας μου», απαντά ο Κουταλιανός. Κι ο γεωργός που ήταν ο ίδιος ο Γιωρκής, ξέζεψε τα βόδια, έβγαλε το υνί από τη γη και με το ένα του χέρι σηκώνοντας παράλληλα με το έδαφος ολόκληρο το υνί του είπε: «Τραβά προς τα εκεί», δείχνοντας του μια ομάδα χωριανών πέρα στον κάμπο. Κατάλαβε ο Παναής πως τούτος ο γέροντας θα’ ταν ο δικός του πατέρας. Ήθελε όμως να δοκιμάσει κι αυτός τη δύναμη εκείνου. Έβγαλε τα σιδερο-πάπουτσά του από τον ώμο, του τα πρότεινε και τον κάλεσε να τα φορέσει και να πάνε μαζί προς τον κάμπο. Τα φόρεσε ο Γιωρκής και ξεκίνησε δίχως καμμιά δυσκολία! «Εσύ είσαι λοιπόν ο πατέρας ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ..ΚΛΙΚ μου!» του είπε με σιγουριά . Πέρα από τις προφορικές μαρτυρίες που άκουσα, όντας μικρός και γοητευμένος από τις διηγήσεις σχετικά με τον Κουταλιανό, την περίοδο 1967-71 αλλά κι αργότερα, για το θέμα αυτό σώζεται και η καταγραφή της παράδοσης σε χειρόγραφο του 1968, το οποίο φυλάσσεται στο Λαογραφικό Αρχείο της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών και αποτελεί λαογραφικό υλικό της φοιτήτριας Παρθένας Παφίτη. (Η παράδοση στη Λήμνο) Στη Λήμνο, στη Νέα Κούταλη αλλά και σε όλο τον ελληνισμό, ο Κουταλιανός, σήμερα, θεωρείται γόνος της Κούταλης. Είναι φυσικό άλλωστε αφού στην Κούταλη της Προποντίδας είναι που γεννήθηκε αλλά και έζησε τα πρώτα δεκαέξι χρόνια του μαζί με τη μητέρα του. Η παράδοση ή οι σωζόμενες πληροφορίες εκεί, μαρτυρούν ότι ο σύζυγος της Ζαχαρένιας, Αντώνης Καλλιοτζής ναυτικός, πέθανε σε ένα από τα ταξίδια του, όταν ο Παναγής ήταν στην κοιλιά της μάνας του. Πέραν όμως από την αναζήτηση από τον ίδιο τον Παναγή, της ρίζας του στο Ριζοκάρπασο το 1896, έχουμε και τη μαρτυρία του Τάκη Μακρή Κουταλιανού, εγγονού του Παναγή, που ασκούσε το ίδιο επάγγελμα και επισκέφτηκε το 1960 το Ριζοκάρπασο γνωρίζοντας και αποδεχόμενος, κατά τη μαρτυρία του, από οικογενειακή πια παράδοση τη Ριζοκαρπασίτικη καταγωγή του παππού του. Ο Παναγής με τις περιοδείες του έγινε πασίγνωστος τόσο στην Ευρώπη (Αγγλία, Γαλλία, Βαλκάνια, Ρωσία) όσο και στην Αμερική (Νέα Υόρκη, Βοστόνη, Σικάγο κ.ά.) αλλά και στη Λατινική Αμερική (Αργεντινή, Βραζιλία, Περού). Πολλές πληροφορίες μπορεί να εντοπίσει ο ερευνητής στις εφημερίδες, της τότε εποχής, στις περιοχές αυτές για τον δυνατότερο άνθρωπο του κόσμου. Τον άνθρωπο που δε νικούσε μόνο τους πιο άξιους και δυνατούς παλαιστές της εποχής εκείνης, αλλά δάμαζε και άγρια θεριά σαν τις τίγρεις και τους ταύρους, λύγιζε τα σίδερα με την μεγαλύτερη ευκολία και ανύψωνε βάρη, όσα κανείς μέχρι τότε δεν κατάφερε! Έχουν δε κυκλοφορήσει αρκετές εικόνες ή φωτογραφίες με σκηνές σχετικές με τη δράση του. Ακόμα και τοιχογραφίες του μπορούμε να εντοπίσουμε σε οικοδομήματα της εποχής του (Κρήτου Τέρρα, Γέρι κ.ά.) Την πρώτη επίσκεψη του (1896) ακολούθησε και μια δεύτερη το 1904 ή 1905 με τους γιους του. Σχετικά με την πρώτη του επίσκεψη εντοπίζουμε τα πιο κάτω στο περιοδικό «Ο Φακός»: «Η επίσκεψη του Κουταλιανού στην Κύπρο» Ο Κουταλιανός ότε ήλθε εις την Κύπρο, έδωκε παραστάσεις εις το Γεσίλ Καζίνο της Λευκωσίας το οποίο ευρίσκετο εκεί όπου ευρίσκεται σήμερα το χάνι του Αγίου Αντωνίου. Το Γεσίλ Καζίνο ήτο καφενείο επί Τουρκοκρατίας εις το οποίο εσύχναζον οι Έλληνες της Λευκωσίας και κατά τα πρώτα έτη της Αγγλικής κατοχής, ελέγετο δε Γεσίλ διότι οι τοίχοι του ήσαν βαμμένοι δια πράσινης βαφής. Εις τας επιδείξεις εκείνας του Γεσίλ Καζίνου συνέρρευσαν πολλοί Λευκωσιαται μεταξύ των οποίων και ο Νικόλαος Καταλάνος, καθηγητής τότε του Παγκυπρίου Γυμνασίου. Ο Καταλάνος βλέπων τον Κουταλιανόν να λυγίζει τας σιδηράς ράβδους επί των βραχιόνων του έδειξε κάποιαν δυσπιστίαν και έρριψε εις τον Κουταλιανόν το χονδρόν σιδερένιο μπαστούνι του το οποίον εκράτει και του είπε: «Λύγισε το αν μπορείς». Ο Κουταλιανος έκαμε ένα μορφασμό αγανακτήσεως και είπε εις τον Καταλάνον: «Παντού θα εύρω δυσκολίας εκ μέρους των πατριωτών μου». Αφού είπε τους λόγους αυτούς ο Κουταλιανός έλαβε το μπαστούνι του Καταλάνου εις την δεξιάν του χείρα και το εκτύπησε τρεις έως τέσσαρας φοράς επί του αριστερού του βραχίονος. Το μπαστούνι του Καταλάνου ελυγίσθη ευκόλως και έλαβεν μορφήν σφαιρικήν. Ακολούθως ο Κουταλιανός επέταξε εις τον Καταλάνον περιφρονητικώς το μπαστούνι και του είπε: «Κράτησε το ως ενθύμιον της δυσπιστίας σου». Ο Καταλάνος το έλαβε και το ετοποθέτησεν αργότερον εις περίοπτον μέρος του αναγνωστηρίου «Αγάπη του Λαού» Απόσπασμα από το περιοδικό «Φακός» Ζ΄, 63, Οκτ 1958. Η φήμη του Παναγή Κουταλιανού δεν αφήκε ασυγκίνητη την Κυπριακή λαϊκή μούσα. Ο ποιητής Κυριάκος Παπαδόπουλος από τον Αρακαπά με την ευκαιρία της επίσκεψης του Παναή στην Κύπρο, θα εκδώσει στις 10/8/1896 ποίημα αφιερωμένο στα κατορθώματά του. Τίτλος: «Τραγούδι του ανίκητου Π. Κουταλιανού» με 198 στίχους. Από το ποίημα αυτό αντλούμε τους πιο κάτω στίχους: «Άνθρωπος με επτά παιδιά να παίζη τα κανόνια να σύρνη με τα χέρια του κουλλέδες σαν λεμόνια. Να βάλλη ΄ς τα ποδάρια του παπούτσια με χαλκάδες όλα τα βάρη που βαστά είνε χίλιαιες οκκάδες. Μονάχα τα παπούτσια του που έχει σιδερένα εξήντα οκκάδες και τα δυό τα έχουν ζυγισμένα. Εν΄ οι κουλλέδες που βαστά σαράντα ως πενήντα εχ΄ένα μεγαλείτερον περνά ταίς εβδομήντα. Παίζει τους παν΄ στα χέρια του ωσάν τα πορτοκάλια όπως και παίζουν μερικοί κίττον τα καρναβάλια. Κάτι πολλοί που λέγουσιν ότι έν΄ψέματα του δεν ΄ποφασίζουν για να βκούν στον πόλεμον μετά του. Λέγω τους το σωστά εγώ εκείνοι δεν πιστεύουν όσοι δεν το πιστεύουσιν πρέπει να του παλεύουν. Εκείνα τα παράσημα που βάζει εμπροστά του ποιος εν΄ που του τα ΄δώσεν κ΄έφεραν τα μετά του; Λέγουσιν όμως μερικοί πως τα΄χει ΄γορασμένα είναι από τους βασιλείς που τα ΄χει κερδισμένα. Διότι τους ενίκησεν όλα τα ππεκλιβάνια και δώσαν του στα χέρια του βασιλικά φερμάνια. Πιστεύω να ΄χει άδεια με όποιον παλεύση να μην έχη ενόχλησιν θαρρώ αν τον φονεύση. Νομίζω σκότωσε δυο-τρεις που ΄κείνους που παλεύαν κ ΄εδιούσαν του παράσημα και δεν τον εμπερδεύαν. Λυπούμε τον που γέρασεν κ΄ ασπρίσαν τα μαλλιά του ίσως πάρη την χάριν του κανείς που τα παιδιά του. Νεότης δεν ΄γοράζεται κανείς να την ΄γοράση να ήναι νέος ως που ζη ποτέ να μην γεράση. Άνθρωπος είναι σαν δεντρόν π΄ανθεί και πουρουβίζει κι αφίνει έναν έπαινον το δέντρον που μυρίζει.» ΣΤΑΔΙΑ ΚΑΙ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΗ ΚΟΥΤΑΛΙΑΝΟΥ 1846 - 1916 1846 – 1862 Γέννηση και νεανικά χρόνια, Κούταλη Προποντίδας 1862 – 1866 Αθήνα: Ναυτικός σε διάφορα πλοία 1866 19 ετών: Πρώτος παλαιστικός αγώνας στο Μπουένος Άιρες 1867 Μεταβαίνει στη Γαλλία για προπόνηση 1870 Εθελοντής στις τάξεις του Γαλλικού στρατού (Με πολλά παράσημα) 1870 – 1876 Ασκεί το επάγγελμα του Παλαιστή στην Αγγλία 1876 – 1882 Στον Άγιο Φραγκίσκο Νοτίου Αμερικής στο Περού – Πόλεμος- Περιοδεύει και κάνει επιδείξεις δύναμης στις Λατίνο-Αμερικανικές χώρες 1883 Κωνσταντινούπολη(Προποντίδα): περιοδεία στην Ελλάδα, στα Βαλκάνια, στην Αίγυπτο. Φυλάκιση δυο ετών στην Ρόδο για εξύβριση Σουλτάνου. Περιοδεία στην Ελλάδα. 1893 Επίσκεψη στο Μυριόφυτο της Ανατολικής Θράκης όπου στις επιδείξεις μεταξύ άλλων φορτώθηκε τρία κανόνια και τα πυροδότησε ταυτόχρονα 1895 Στην Κούταλη. Τον προσκαλούν για εκπαιδευτή των Ελλήνων αθλητών εν΄ όψη των Ολυμπιακών Αγώνων, μα οι γραφειοκράτες τον αποκλείουν. 1896 Επίσκεψη στην Κύπρο, επιδείξεις. Αναζήτηση και συνάντηση με το Γιώργο Παλλήκαρο στο Ριζοκάρπασο 1904 Ξανά επίσκεψη στην Κύπρο με τους γιους του 1905 Αποχωρεί οριστικά από το επάγγελμα το 1905. Εγκαθίσταται στην Κούταλη και ευεργετεί τους συγχωριανούς του. 1914 Πόλεμος και ξεριζωμός από την Κούταλη. Εξαναγκαστική από τους Τούρκους πεζοπορία ως το Μιχαλίτσι. 1916 Θάνατος στο νοσοκομείο του Μπαλουκλή (Κωνσταντινούπολη) 1960 Επίσκεψη στην Κύπρο του Δημήτρη Μακρή Κουταλιανού, γιού της Σοφίας Παναγή Κουταλιανού για επιδείξεις στις πόλεις και τα χωριά της Κύπρου ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ Νέος Κουταλιανός 1ον «Εθνοφύλαξ», Στήλη διαφόρων, 28 Αυγούστου 1876. «Ο σιδηρούς άνθρωπος. Εξ Αγίου Φραγκίσκου της Αμερικής εστάλη εις την «Αλήθειαν» έντυπον τι φέρον εικόνα ανθρώπου τινός όστις υπό το όνομα «ο Έλλην Ηρακλής» φημίζεται εκείσε ως ο ισχυρότατος άνθρωπος επί της γης δυνάμενος να επαίρη μετά μεγίστης ευκολίας βαρύτατα πράγματα εν ταις χερσίν αυτού οίον μέγα τηλεβόλον σφαίρας μεγάλου βάρους και άλλα τοιαύτα βάρη και να κινείται ευκολότατα. Ο «Έλλην Ηρακλής» του Αγίου Φραγκίσκου ονομαζόμενος Αντώνιος Παναγή επώνυμον δε φέρων ο «Σιδηρούς άνθρωπος» θεωρείται εκείθεν γέννημα των Αθηνών γνωρίζεται ως αληθινός γηγενής Αθηναίος έχει φυσιογνωμίαν ει δέδοται να εικάσωμεν εκ της υπ΄ όψιν ημών εικονογραφίας του ελληνικωτάτην καθ΄ όλα. Τα πέδιλα αυτού είναι ασυνήθους βάρους. Ο ισχυρότατος ούτος άνθρωπος έχει ανάστημα γίγαντος προς δε την μορφήν ομοιάζει Απόλλωνα και δύναται και υπό μέγα βάρος να βαδίζει και να χορεύη προς την μουσικήν. 2ον «Στοά»,12 Φεβρουαρίου,1883. «Από μηνών εκτίθεται εν εικονοπωλείοις λιθογραφική τις εικών παριστάνουσα ρωμαλέον άνδρα παλαίοντα προς τίγρεις και άλλα άγρια θηρία του δρυμού γράφει ο «Νεολόγος» της Κων/πολεως φέρουσα δε την επιγραφήν ότι ο παλαιστής εκείνος, νέος Ηρακλής προσωνυμούμενος, καλείται Παναγής. Πολλοί υπέλαβαν ίσως ότι η εικονική αύτη παράστασις είναι φαντασιώδης το δε όνομα Παναγή εδόθη εξ επίτηδες δια κατανάλωσιν τοιούτων εικόνων παρά τοις ομογενέσιν εκείνοις ων ήθελε κολακευθή η εθνική φιλοτιμία. Και όμως η εικών αύτη δεν παριστά τι το αναληθές. Ο παριστανόμενος παλαιστής είναι πράγματι ομογενής ονομαζόμενος Παναγής Κουταλιανός και χθες αφίκετο εις Κωνσταντινούπολη μετά της συζύγου του Ιταλίδας εκ Γενούης, και των τεσσάρων αυτού τέκνων. Καθά πληροφορούμεθα το άλκιμο τούτο της Κουτάλεως τέκνον εν ηλικία δεκαέξ ετών απελθόν εκ της πατρίδος περιήλθε τας Ηνωμένας Πολιτείας και διάφορα της Ευρώπης κράτη ένθα εθαυμάσθη δια την σωματικήν αυτού ρώμην και την ανδρείαν είτε παλαίων προς άγρια θηρία είτε άλλως πως ποιών κατάδηλον την ρώμην τών μυώνων και ουκ ολίγα δια αυτό έλαβε παράσημα. Ο Παναγής Κουταλιανός είναι μόλις τριακονταπενταετής, καθά μανθάνομεν προτίθεται να δώσει και εν τη πόλει δείγματα της ρώμης αυτού. 3ον «Στοά» 24 Απριλίου 1883 «Οι γνωστοί εν Κωνσταντινουπόλει πλέον παλαισταί Παναγής Έλλην και Δουβλιέ Γάλλος προσκληθέντες υπό του Σουλτάνου εξετέλεσαν ενώπιον του διάφορα γυμνάσια και ο μεν Παναγής εξετέλεσεν πολλά τα του Δουβλιέ γυμνάσια πλην της δια των οδόντων άρσην βαρελιού κενού ενώ ο Δουβλιέ πολλά των εκείνου δεν ηδυνήθη να εκτελέση, μάλιστα την σφαίραν ην χειρίζεται παίζων ο Παναγής ο Δουβλιέ μόλις ηδυνήθη να ανεγείρη, την σιδηράν ράβδον ην αυτός τύπτων επί του βραχίονος του κάμπτει, ο Δουβλιέ μόλις ωχριών κατορθεί να κάμψη. Κατά δε την πάλην ο μεν Παναγής απεδείχθη αήττητος την ρώμην, ο δε Δουβλιέ επιδέξιος. Ο Σουλτάνος μετά ταύτα διαρκέσαντα επί μίαν ώραν εδωρήσατο εκατέρω 50 τουρκικάς λίρας. και του μεν Δουβλιέ ανέθηκε να εκγυμνάζη επί ένα και ήμισυ μήνα τους εν τοις ανακτόροις παλαιστάς εις την ευρωπαϊκώ τω τρόπω πάλην, τω δε Παναγή εχορήγησε το προνόμιο όπως αυτός και η οικογένεια του εν πάση ώρα του έτους αλιεύη εν τη προποντίδι καθ΄ άπασαν την αρκτικήν παραλίαν, εκδοθέντος και του περί τούτου φιρμανίου, ενώ τούτο ην εμποδισμένον. Προσέτι έλαβον την τιμήν να γευματίσωσιν εν τοις ανακτόροις.» 4ον«Ακρόπολη» 12 Μαΐου 1884 «Διατηρεί κόμην ούλην, επί της οποίας έχει επιθέσει δυσανάλογων υψηλόν πίλον. Φορεί ρεδικόταν μαύρην ζιλέ και παντελόνι λευκόν. Εκ πρώτης όψεως διαβλέπει τις εν τω Παναγή πλοίαρχον ιστιοφόρου, εν εορτασίμω περιβολή. Και είναι όντως πλοίαρχος διατηρών ιστιοφόρον δια του οποίου ταξιδεύει πάντοτε φέρων αντί σημαίας την εικόνα της Παναγίας. Γνωρίζει πολλάς γλώσσας. Η φωνή του έχει τι το απότομον και το υπεροπτικόν ανθρώπου μεγάλου έχοντος περί εαυτού ιδέαν. Ενόσω διηγείται τας περιπετείας του ως ναύτη και ως παλαιστού, τας στερήσεις του την πείναν του, την αγροικίαν των Άγγλων, είναι έτοιμος να πλήξη, επαναλαμβάνων αγρίως Αγγλικά τινάς φράσεις, αλλ΄ άμα μεταβαίνει εις τας ευτυχείς περιόδους του βίου του, ομιλών δια την Γαλλίαν Ισπανίαν, Αμερικήν ,η φωνή του προσλαμβάνει ποιάν τινά περιπάθειαν. Φιλότιμη ράτσα η λατινική ή για τους Αμερικανούς ξεύρουν να εκτιμούν. Κατάγεται εκ Λήμνου ένθα έχει και ήδη πολλούς συγγενείς. Εις το 1862 μικρό ζωντόβολο ακόμη ήτο εις τας Αθήνας. Μέχρι το 1868 υπηρέτησεν ως ναύτης εις διάφορα ιστιοφόρα. Εις τα 1870 υπηρέτησεν ως εθελοντής εις τας τάξεις του Γαλλικού Στρατού. Έχει πολλά παράσημα και γνωρίζει πολλάς γλώσσας. Εις την Αγγλίαν έκανεν πολλήν καιρό. Παλιόκοσμος εκεί, δεν μας αγαπούν. Άμα είδαν οι Άγγλοι ότι ενίκα όλους του επλήρωσαν να λέγη ότι είναι Άγγλος. -Δεν ντρέπεσαι να λες πως είσαι Έλληνας; Οι Έλληνες είναι κλέφτες. -Πως; απεκρίνετο ο Παναγής. -Ναιν Νιδερ! έχετε άδικο. Πως λέτε εσείς εκείνο το σύρμα που φέρνει ειδήσεις – Τέλεγγραμ. -Τέλεγγραμ είναι ελληνικό, λοιπόν σεις είσθε κλέφτες . Καμιά φορά άμα δεν επείθοντο εις τους λόγους τους, εμοίραζε και από καμιά γροθιά. Φιλάργυροι άνθρωποι εκεί, δεν καταλαμβάνουν ότι εις αυτόν τον κόσμον το παν είναι η τιμή και η δόξα. Οι Ισπανοί και οι Γάλλοι ναι, μάλιστα. Στην Καταλονία είχε και κουμπάρους. Είναι νυμφευμένος έχει τέσσερα τέκνα και η σύζυγος του είναι από το Περού. Εις το μέρος αυτό έμενε κατά τα τελευταία έτη. Είναι σπουδαίος ιπποδαμαστής και εγύμναζε τα άλογα διάφορα παιγνίδια. Είχε ανοίξη ξενοδοχείο και καφενείο για να βγαίνουν τα έξοδα του σπιτιού. Πολλοί Έλληνες ζουν σε αυτό το μέρος αλλά είναι όλοι του σχοινιού και του παλλουκιού. Όλοι ναύται έρχονται με καράβια τ΄ αφήνουν και προσπαθούν να ζήσουν με το ξένο βιός… τεμπέληδες άνθρωποι. Στον πόλεμο όμως κατά της Χιλής το έδειξαν. Το Περουβιανό πλοίο που εβυθίσθη είχε και 80 Έλληνας και εσώθησαν μόνον τρείς. Ο Παναγής είχε 8 χιλ. λίρας, αλλ΄ εις τον πόλεμον αυτόν εζημιώθη από πολλά και προ πάντων από το χαρτονόμισμα που κατέβη. Επήρε χίλιαις λίρες που είχε εις χρυσόν, την γυναίκα του και τα παιδιά του και ήλθε στην πατρίδα του, για να ιδούν τα κερατένια την πατρίδα, έχουν και να μάθουνε καλά την γλώσσαν. Για χρήματα δεν τον μέλλει πολύ. Ευχαριστείται να έχει τόσα, όσα τον φθάνουν για να ζη και να μπορεί να δίδη στους φτωχούς γιατί άμα βλέπει κανέναν και πεινάει, ραγίζει η καρδιά του, είδε αυτός παράδες μα είδε και φτώχια που την θυμάται ακόμα...si siniore δεν λέει πως είναι από τζάκι. Νο ... η φτώχια δεν είναι ντροπή, αλλά θυμάται ποίος ήτο και ποίος είναι. Σ΄ όλον τον κόσμο απέδειξε πως οι αρχαίοι ιστορικοί της Ελλάδος δεν έλεγαν ψέματα για τους ανδρειωμένους. Τώρα το έθνος ξαναγεννιέται ζουν πάλιν οι ίδιοι όπως τους παλαιούς, τον εθαύμαζαν στην Ευρώπην αυτός έλεγε στο πλήθος. Αμ΄ εγώ είμαι ο χειρότερος από τους Έλληνες. Εκεί είναι άλλοι, δέκα φορές δυνατότεροι από εμένα … η αδελφή μου με νικά. Στην Πόλην που επάλεψε με τον πρώτο μπεχλιβάνι του Σουλτάνου, ο Σουλτάνος του είπε πως θα τον αγαπούσε περισσότερο αν ήτο Τούρκος και ο Παναγής απεκρίθηκεν ότι αυτουνού του αρέσει να είναι Έλληνας και τον φθάνει τόση αγάπη. Έχει παρουσιαστικό χλωμό ο Σουλτάνος αλλά ευγενής άνθρωπος. Δεν θα επιστρέψη πλέον στην Πόλη διότι έμαθε πως θα τον φαρμακώσουν όπως έκαμαν και του πατέρα του στα 1848.» Πηγή: http://www.athlepen.com.cy/keimena16.htm